Монгол Улсын Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газар, Швейцарын хөгжлийн агентлагтай хамтран хэрэгжүүлж байгаа “Нутгийн өөрөө удирдах байгууллагын институцийн чадавхыг бэхжүүлэх нь” төсөл, Төв аймгийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хуралтай хамтран “Бэлчээрийн тогтвортой менежмент, малын тоо толгойн албан татварын тухай хуулийн хэрэгжилт” сэдэвт төлөөлөгчдийн нэгдсэн сургалт Төв аймагт 6 дугаар сарын 22-ны өдөр зохион байгуулагдсан сургалтад нийт 17 төлөөлөгч хамрагдав.

Сумын иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлаас Хяналт сарын аяны хүрээнд ЕБС, дотуур байрны үйл ажиллагаанд хяналт шалгалт хийсэн ажлын хэсгийн дүгнэлтийг хүргүүлж байна Хяналт шалгалтын зорилго: Сумын иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлаас хяналтын чиг үүргээ хэрэгжүүлж ЕБС,Дотуур байрны үйл ажиллагаанд хяналт,шалгалтыг ажлыг хэрэгжүүлж ажиллахад оршино. Хяналт шалгалтын бүрэлдэхүүн, албан тушаал, хугацаа: ИТХ-ын дарга Ц.Сампилноров , ИТХ-ын нарийн бичгийн дарга Б.Отгонцэцэг, Хүнсний асуудал хариуцсан мэргэжилтэн Б.Хэнмэдэх, ЭМТ-ийн эмч Ц.Лхагвасүрэн , Техникч Э.Чанцалдулам нар 2023 оны 04 сарын 21-ний өдөр ажиллав. Шалгалтанд хамрагдсан байгууллага, объектын нэр : ЕБС, Дотуур байрыг хамруулав. Шалгалтанд хамрагдсан асуудал :  Хүүхдэд ээлтэй дотуур байр хөтөлбөрийн хэрэгжилтийн явц, ёс зүйн багийн ажлыг үзэх  Багш боловсон хүчний нөөцийн хангалт  “Үдийн цай” хөтөлбөрийн худалдан авах ажиллагааны гэрээ түүний хэрэгжилт, батлагдсан төсөв, хүүхдэд өгөх илчлэгийн хэмжээ эсэх  Хүүхдүүд ангидаа ус уух боломж нөхцөлөөр хангадсан эсэх Дотуур байр  Дотуур байрны өрөө, тасгууд нь эрүүл ахуйн нөхцөл, шаардлагыг хангасан эсэх  Хичээл хийх орчин нөхцөл, чөлөөт цагаа зөв боловсон өнгөрүүлэх орчин нөхцлийг бүрдүүлсэн эсэх  Ариутгал цэвэрлэгээ, халдваргүйжүүлэлтийг хийх заавар, бүртгэл хөтөлж хэвшсэн эсэх  Дотуур байрны ажилчид болон тогооч нар эрүүл мэндийн урьдчилан сэргийлэх үзлэг, шинжилгээнд хамрагдсан эсэх  ЕБС, дотуур байрны багшийн зүгээс орон даяар зохион байгуулагдаж буй урьдчилан сэргийлэх, эрт илэрүүлэх үзлэг оношлогоонд хүүхдүүдийг хамруулж байгаа эсэх  Сурагчид халуун усанд хэрхэн орж байгаа байдал болон орох давтамж хувцас угаах нөхцөл боломжийн хангалт  Дотуур байрны техник тоног төхөөрөмж, цахилгааны холболтыг цахилгааны аюулгүй ажиллагааны дүрмийн дагуу байгаа эсэх  Хүүхэд бүр өдөрт 1 литрээс доошгүй ундны ус уух боломж нөхцөл бүрдсэн эсэх  Хүүхдүүдэд эрүүл ахуйн хүнсний бүтээгдэхүүнээр хоол, цай хийж байгаа эсэх  Хүүхдийн хоол, үдийн цайны батлагдсан цэсийг мөрддөг эсэх, хоолны илчлэг хэрэгцээ хангалттай эсэх  Үдийн цай хөтөлбөрт хамрагддаг ангийн дотуур байрны хүүхдүүдийн аяга таваг цэвэр байгаа эсэх  Гал унтраах анхан шатны багаж хэрэгсэл Шалгалтанд хамрагдсан объектын талаарх товч мэдээлэл : ЕБС-ийн үдийн цайны гал тогоо, 1-12-р ангиуд , дотуур байрны өрөө тасалгаа Шалгалтын явцад хийгдсэн ажил, шийдвэрлэсэн асуудал: Шалгалтын удирдамжийн дагуу : ЕБС-ийн сургалтын менежер Г.Цэцэгмаа, нярав Н.Энхбаяр , анги удирдсан багш, гал тогооны тогооч, Дотуур байрны жижүүр Я.Сүнжидмаа, багш Б.Лхагвацэнд нарыг байлцуулан төлөвлөгөөт хяналт шалгалтыг хийлээ. Шалгалтаар илэрсэн зөрчил, дутагдал: 1. Дотуур байрны өрөөнүүд бохир заваан цэвэрлээ ариутгал муу, нарийн тоосжилт ихтэй, өрөөнд байгаа хүнсний болон бусад хэрэглэж байгаа эд хөрөнгө замбараа муутай, ор дэрний цагаан хэрэглэл хиртэй ариун цэврийн байдал хангалтгүй 2. ЕБС-ийн удирдлага, ажилчдын зүгээс дотуур байранд гадны иргэдийг байрлуулах нь ариун цэвэр, бусад талдаа зохимжгүй байгаа санал гаргасны дагуу ажлын хэсгээс цаашид дотуур байранд гадны иргэдийг байрлуулахыг байх чиглэл өгсөн. 3. Дотуур байрны хүүхдүүд байдаг өрөөнөөс бусад заал, танхим цэвэрлэгээний хувьд сайн байсан. 4. Сургуулийн цахилгааны шатны өрөөнд эд хогшил хураасан бохир эмх замбараа байхгүй 5. Спорт заалны монтажны утас галын аюултай 6. Галын буланд 5 галын хорноос ажиллагаа хэвийн 1 галын хор байсан бусад нь ажиллагаа хэвийн бус болсон байсан, галын иж бүрдэл дутуу галын дэвүүр, галын бүтээлэг гэх мэт. 7. ЕБС-ийн дотуур байрны шитний өрөөнд эд хогшил хураасан эмх замбараагүй 8. Үдийн цайны 7 хоногийн хоолны цэсийг 2 долоо хоног сольдоггүй . Жимс, жимсгэнэ, хүнсний нарийн ногооны хэрэглээ хоолны цэсэд оруулаагүй учир илчлэг, шим тэжээлийн хувьд хэвийн хэмжээнд хүрэхгүй байна. 9. “Үдийн цай”-ны туслах тогооч Б.Сэргэлэн эрүүл мэндийн урьдчилан сэргийлэх үзлэг шинжилгээнд хамрагдаагүй. 10. Дотуур байр, “үдийн цай”-ны хоолны дээжийн саванд өдөр өдрийн ямар хоол байгаа, хэзээ авсан хугацаа байхгүй. 11. Хуушуурын тосыг сольдоггүй, дундрахаар нь дээрээс нь хийдэг /транс тос үүсгэсэн/ хавдар үүсэх шалтгааны эх үүсвэр /хуушуурыг хоолны цэсээс хасах санал/ 12. Хүнсний хөргөгч, хөлдөөгч эвдэрсэн. Яаралтай солих /шинээр авах/ шаардлагатай. 13. Хиймэл зөгийн бал, хуурай сүү, даршилсан бүтээгдэхүүн /лечо/ хийж байгаа нь шаардлага хангаагүй хүнс гэж үзэж байна. 14. Хүнсний ногооны агуулах эрүүл ахуйн стандартын шаардлага хангаагүй. Ногоог газар шалан дээр хадгалсан. Зориулалтын тавиур байхгүй. Агааржуулалтын систем байхгүй. 15. Махыг зориулалтын вандан дээр тавихгүй хоолны ширээн дээр байрлуулсан эрүүл ахуйн шаардлага хангаагүй. 16. Үдийн цай хөтөлбөрт хамрагддаг хүүхдүүдийн аяга тавгийн гадна савыг солих, цэвэрлэх, угаах шаардлагатай. 17. Дотуур байрны усыг усны шинжилгээнд хамруулж, ундны усанд хэрэглэж болох эсэхийг яаралтай тогтоох 18. 1-12-р ангийн сурагчдыг ус уух боломжоор хангагдсан эсэхийг шалгахад 1-р анги ус буцалгагч байхгүй байсан. 19. Үдийн цайны гал тогооны усны сав нь их бохир байсан. 20. Үдийн цайны гал тогооны өрөө нь шохой нь унасан хоол руу орох магадлалтай 21. 3-н дамжлагат угаалгаар аяга тавгаа угаадаггүй. Авсан арга хэмжээ, мэргэжлийн туслалцаа зөвлөгөө өгсөн байдал 1. Дотуур байрны багш, жижүүрүүд өрөөний цэвэрлэгээ, зохион байгуулалтад байнгын хяналт тавих ажлыг эрчимжүүлэх. 2. Дотуур байрны үйлчлэгчээр 7 хоногт 1 удаа дотуур байранд байгаа хүүхдүүдийг өрөөнүүдэд их цэвэрлэгээ хийлгэж байх. 3. Дотуур байрны багш өрөөнүүдийн өдөр бүрийн цэвэрлэгээнд үнэлэлт дүгнэлт өгч, тасгийн дүрэм боловсруулсан, үнэлгээний дэвтэр гаргаж ажиллах. 4. Дотуур байранд гаднаас ирсэн иргэдийг байрлуулахгүй байх 5. ЕБС, Дотуур байрны цахилгааны болон галын аюулгүй байдлыг хангаж ажиллах. 6. Цаашид тогооч нарыг сургалтад хамруулах 7. Үдийн цайны хоол хийдэг өрөөг засаж тохижуулах 8. Хүүхдүүдийн хоолны аягыг шинэчлэх /завсраар нь ус ордоггүй аягатай болгох/ 9. Хоолны цэсийг цаашид анхаарч илчлэг, шим тэжээлтэй хүнсээр хангах

ЕБС-ийн ахлах ангийн нийт 32 сурагчдад сургалт хийв.

Сумын иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлаас Хяналт сарын аяны хүрээнд Орон нутгийн өмчийн хадгалалт , хамгаалалтад 2023.04.20-ны өдөр хяналт шалгалт хийлээ.

Сумын иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын ээлжит бус хоёрдугаар хуралдаан 2023.04.06-ны өдөр ИТХ-ын өрөөнд 70 хувийн ирцтэй хуралдаж нийт 5 асуудлыг хэлэлцэн 5 тогтоол гаргав. Үүнд: 1.Сумын сонгуулийн хороо байгуулах тухай 2.Сумын гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх ажлыг зохицуулах салбар зөвлөлийн , ажиллах журам, бүрэлдэхүүнийг шинэчлэн байгуулах тухай 3. Гамшгийн үед түр цуглах , нүүлгэн шилжүүлэх байршил тогтоож, тусгай хэрэгцээнд авах тухай 4. Хөрөнгө шийдвэрлэх тухай 5.Сумын иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын хэлэлцэх асуудлын төлөвлөгөө батлах тухай

Монгол цэргийн баяр зориулсан бөхийн барилдааныг 2023.03.17-ны өдөр зохион байгуулав. Бөхийн барилдаанд нийт 16 бөх барилдаж 1-р байранд Амарсайхан , 2-р байранд Д.Чулуунпүрэв , 3-р байранд Лхагва-Очир , 4-р байранд Жамъяанпүрэв нар тус тус эзлэж өргөмжлөл мөнгөн шагналаар шагнаж урамшуулав.

Тэмүүлэл багийн нийт 17 залуучууд зам тээврийн осол гэмтлээс урьдчилан сэргийлэх чиглэлээр Хайрхан багт үүссэн 4 хэсгийн ганга, гуу жалганд дугуйгаар тэмдэг тэмдэглэгээ хийж , замын зүг чигийг заасан 1ширхэг тэмдэглэгээг байршуулж ажиллав.

Гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх ажлын зохицуулах зөвлөлөөс байгалиа хамгаалъя аяны хүрээнд Хоггүй сум-бидний оролцоо сэдэвт челленжийг эхлүүлж бүх нийтээрээ хогоо цэвэрлэв. Уг аянд нийт 100 гаруй иргэд оролцов. Мөн Сургуулийн сурагчид, цэцэрлэгийн хүүхдүүдэд хогоо хаяхгүй байх талаар нөлөөллийн ажлуудыг зохион байгуулж, сумын хог ачигч 2 иргэнд хүнсний бүтээгдэхүүний тусламж дэмжлэгийг тус тус үзүүлж ажиллав.

Сумын ИТХ-ын Төлөөлөгчдийн өдрийн хүрээнд зохион байгуулсан урлаг,спортын нөхөрсөг тэмцээн 2022.06.25-ны өдөр гар бөмбөг, буухиа, олс таталт,бөх нийт 4 төрлөөр зохион байгуулагдав.Үүнд : Гар бөмбөгийн тэмцээний эрэгтэй төрөлд Хайрхан 2-р баг 1-р байр. Сант 4-р баг 2-р , Гар бөмбөгийн тэмцээний эмэгтэй төрөлд :Хайрханы 2-р баг- 1-р байр, Сантын 4-р баг 2-р байр. Бөхийн барилдаанд : Баянтуул 1-р багийн бөх Д.Чулуунпүрэв 🥇, Сантын 4-р багийн бөх Д.Дашдэлгэр нар тус тус эзлэж өргөмжлөл , 🥈мөнгөн шагналаар шагнав. Спортын тэмцээний нийлбэр дүнгээр Сантын 4-р баг тэргүүн байр эзлэж🏆 цом🥈өргөмжлөл , мөнгөн шагналаар шагнав.Урлагийн тэмцээнд Баянтуул, Хайрхан, Уянга баг оролцож багийн нийлбэр дүнгээр Хайрханы 2-р баг 1-р байр эзлэж 🏆,өргөмжлөл, мөнгөн шагналаар шагнав. Баянтуул 1-р баг 2-р байр эзлэж өргөмжлөл, мөнгөн шагналаар шагнаж урамшуулав. Мөн Монголын залуучуудын холбооны Хөдөлмөрийн алдар 🎖С.Үүлэнсолонго, Н.Баасантунгалаг, Д.Дашдэлгэр, Д.Чулуунпүрэв нар тус тус шагнагдав

Нутгийн өөрөө удирдах ёсны байгууллага үүсэж хөгжсөний 30 жилийн ойн баярын хурал 2022.06.24-ны өдөр зохион байгуулагдав . ИТХ-ын дарга Ц.Сампилноров болон ИТХ-ын үе үеийн дарга, төлөөлөгч Ж. Сүрэнжав, Д.Нацагдорж, Д.Сэрээтэр,А.Даваа-Очир нар баярын мэнд дэвшүүлж Соёлын төвөөс ая дууны мэндчилгээ дэвшүүллээ. Баярын хурлын үеэр Нутгийн удирдлагын тэргүүний ажилтанаар Х.Батаа, Нутгийн удирдлагын холбооны Соёмбо тэмдэгээр Н.Оюунжаргал, Д.Лхамсүрэн, Н.Тэгшжаргал ,ИТХ-ын Хүндэт жуухаар ИТХ-ын төлөөлөгч С.Наранхүү, Ч.Уранчимэг, И.Насанбат , Төв аймгийн нутгийн залуучуудын холбооны Хүндэт ээж тэмдэгээр Д.Оюунхорол ,Хоршоологчдын холбооны тэргүүний ажилтанаар Б.Баясгалан, С.Банзрагч, Монголын залуучуудын холбооны тэргүүний, залуу алтан медалиар Төлөөлөгч Б.Гунгаазаан, Хөдөлмөрийн алдар тэмдэгээр ИТХ-ын төлөөлөгч Р.Төмөрхуяг нар тус тус шагнагдлаа

Эх үрсийн баярын өдрөөр “Нэг төлөөлөгч -нэг хүүхэд “хөдөлгөөний хүрээнд ИТХ-ын нийт 20 төлөөлөгч ЕБС, СӨБ -ийн 19 хүүхдэд гарын бэлгийг гардуулан өглөө.

Цэцэрлэгийн багш Б.Оюунсүрэн Цэцэрлэгийн насны сурагчдад байгаль дэлхийдээ хог хаяж болохгүй талаар зөвлөж харилцан ярилцав.

ЕБС-ийн 5-9-р ангийн нийт 42 сурагчдад Хог хаягдалын байгальд нөлөөлөх нөлөө, түүний үр дагавар сэдвээр Түүх,нийгмийн ухааны багш Н.Амарсайхан сургалт хийв.

Сумын төвийн хог машины 2 ажилтанд сумын Улаанзагалмайн нийгэмлэгээс хүнсний болон бусад дэмжлэг үзүүлэв.

Орон байрны хулгайч нарыг илрүүлж гэмт хэргийг таслан зогсоосон иргэн Э.Баттулгад 100.000 төгрөгний урамшуулалыг зөвлөлөөс олгов.

Багийн иргэдийн нийтийн хуралд Халдварт бус өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх талаар сургалтыг Эрүүл мэндийн эрхлэгч Б.Мягмарсүрэн нийт 50 иргэнд мэдээлэл хийж, эрүүл мэндийн урьдчиланс эргийлэх үзлэг шинжилгээнд хамруулав.

Сумын гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх ажлын зохицуулах зөвлөлөөс ажлын хэсэг гарч Архи согтууруулах ундаагаар үйлчилдэг дэлгүүр, хоолын газарт хяналт шалгалт хийв.

Сумын гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх ажлын зохицуулах зөвлөлөөс 2022 оны 09 сарын 20-ны өдөр Мал хулгайлах гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх чиглэлээр малын хулгайлах гэмт хэрэг их гардаг бүсийн нийт 7 айл өрхөд урьдчилан сэргийлэх зөвлөмжийг тарааж уг гэмт хэргээс уьдчилан сэргийлэх яриа таниулгыг хийж ажиллав.

2022 оны 01 сарын 14-ний өдөр ээлжит нэгдүгээр хуралдааныг 71.4 хувийн ирцтэй хуралдаж нийт 8 асуудлыг хэлэлцэж 7 тогтоол гаргав. 1.Сумын иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлын ажлын албаны бүтэц орон тоо батлах тухай 2.Сумын иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлын зөвлөл байгуулах тухай 3.Сумын иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлын 2022 оны хэлэлцэх асуудлын төлөвлөгөө 4.Сумын иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлын дэргэдэх хороодын 2022 оны төлөвлөгөө 5.Бэлчээр хамгаалах сангийн журмын төсөл 6. Шимэгчтэх өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх ажлын 2022 оны төлөвлөгөө 7. Шагналд уламжлах тухай 8.Бусад

Багийн иргэдийн нийтийн хурал :Өндөрширээт сумын Баянтуул баг , Хайрхан баг , Уянга баг , Сант багийн иргэдийн нийтийн хурал 2022.01.03-01.10-ны өдрүүдэд сумын төв болон багийн төв дээр дундаж ирц 83 хувийн ирцтэй хуралдаж дараах асуудлыг хэлэлцэв. Үүнд : 1.Багийн иргэдийн нийтийн хурлын хуралдаан даргалагчийг сонгох тухай 2. Багийн Засаг даргын ажлын тайланд дүгнэлт өгөх тухай 3. Багийн иргэдийн нийтийн хурлын зөвлөл сонгох тухай 4. Тооллогын комисс байгуулах тухай 5. Багийн Засаг дарга сонгох тухай 6. Бусад асуудлын хүрээнд бэлчээр хамгаалах сан байгуулах тухай журмын төсөлд санал авч ИТХ-аас хуулийн шинэчлэлийн талаар сургалт хийж , сумын Засаг дарга болон ЗДТГ-ын мэргэжилтнүүд мэдээлэл хийв. Баянтуул багийн иргэдийн нийтийн хурал 2022 оны 01 сарын 07-ны өдөр 86.6 % ирцтэй хуралдаж Багийн Засаг дарга Б.Лхагвасугар сонгогдов. Хуралдааны даргаар Н.Бямба-Эрдэнэ 66.3 хувийн санал авч хуралдааныг удирдав. Багийн иргэдийн нийтийн хурлын зөвлөлд Н.Бямба-Эрдэнэ , Б.Лхагвасугар, Д.Аваргабаяр,Б.Амаржаргал,Н.Цэрэнлхүндэв, Д.Гантөмөр, Д.Наранхүү нар сонгогдов . Хайрхан багийн иргэдийн нийтийн хурал 2022 оны 01 сарын 03-ны өдөр 67 % ирцтэй хуралдаж М.Пүрэвдорж 65.3 хувийн саналаар Багийн засаг даргаар сонгогдов. Хуралдааны даргаар Ж.Мөнхжаргал 62.3 хувийн санал авч хуралдааныг удирдав. Багийн иргэдийн нийтийн хурлын зөвлөлд М.Пүрэвдорж, Ж.Мөнхжаргал, Б.Ганбаатар, Б.Болдзориг,,С.Оюунчимэг, Б.Баясгалан,Б.Баасан-Эрдэнэ нар сонгогдов . Уянга багийн иргэдийн нийтийн хурал 2022 оны 01сарын05–ны өдөр 77% ирцтэй хуралдаж Б.Гунгаазаан 91,04 хувийн саналаар Багийн засаг даргаар сонгогдов. Хуралдааны даргаар Д.Өлзийбаяр олонхийн санал авч хуралдааныг удирдав. Багийн иргэдийн нийтийн хурлын зөвлөлд Д.Өлзийбаяр, Б.Гунгаазаан, М.Бүрэнзэвсэг, Н.Тэгшжаргал,Б.Бямбагарам, Д.Мядагмаа, С.Үүлэнсолонго нар сонгогдов. Сант багийн иргэдийн нийтийн хурал 2022 оны 01 сарын 10-ны өдөр 85 % ирцтэй хуралдаж Б.Энхсайхан, 50.6 хувийн саналаар Багийн засаг даргаар сонгогдов. Хуралдааны даргаар Б.Бадрахгэрэл олонхийн санал авч хуралдааныг удирдав. Багийн иргэдийн нийтийн хурлын зөвлөлд Б.Энхсайхан, Б.Бадрахгэрэл,Г.Галсайхан,Ч.Болормаа, Э. Лхагвасүрэн нар сонгогдов.